Nergis soğan sinekleri

Hastalık Tanımı :
Türkiye'de bulunan türleri Nergis küçük soğan sineği Eumerus narcissi Smith ve Nergis büyük soğan sineği Merodon eques (Fab.) olarak bilinmektedir. Bu türlerden Nergis küçük soğan sineği erginleri 6-9 mm uzunluğunda, parlak siyah renkli, üzerinde seyrek beyaz renkli kıllar bulunmaktadır. Petek gözler erkeklerde alında birleşmiş, dişilerde ayrıdır. Abdomenin 2.ve 4. O segmentleri üzerinde birer çift üzeri grimsi beyaz tüylü bantlar bulunur. Bacakların kenar kısmı kalın olup iç kısmında çok sayıda, dış kısmında ise 2 sıra halinde dikenimsi çıkıntı mevcuttur. Yumurtaları 0.71 mm boyda, oval şekilli ve mat beyaz renklidir. Larvalar, 7.8 mm uzunlukta, bacaklar silindir şeklinde, kirli sarı renklidir. Pupa 5.9 mm uzunlukta, armut şeklinde olup grimsi kahve renklidir.
Nergis büyük soğan sineği ergini ortalama 10-15 mm uzunlukta, siyah renkli olup, üzeri sarımsı portakal renkli sık tüylerle kaplıdır. Genel görünüşü balansına benzer. Petek gözler erkeklerde alında birleşmiş dişilerde ise ayrıdır. Pronotum başta biraz daha geniş, abdomenin üzerinde kırmızımsı sarı renkli enine bantlar bulunmaktadır. Abdomenin uç kısmı dişilerde sivri, erkeklerde ise yuvarlakçadır. Yumurtaları 1.5 mm boyda, uzunca oval şekilde ve kirli beyaz renklidir. Larvaları 16 mm uzunlukta, silindir şeklinde ve kirli sarı renklidir. Pupa 13 mm boyda, fıçı şeklinde ve koyu kahve renklidir.
Nergis küçük soğan sineği erginleri nisan başı veya ortalarında nergis alanlarında görülmeye başlar. Birbirini izleyen döllerin erginlerini ekim ayı başına kadar tarlalarda görmek mümkündür. Erginler çıkıştan yaklaşık 7 gün sonra yumurtalarını sararmış ve çürümüş bitkilerin kök boğazına yakın toprağa veya soğanın toprakla birleşen kını arasına 5-20 veya 30 - 40'lık gruplar halinde bırakır. Bırakılan yumurtalardan 4-5 gün sonra çıkan larvalar soğanın ilk yaprağının çıktığı boyun kısmından girer ve bulundukları yerde beslenerek, soğan dokusunu çengel şeklinde olan ağız parçaları ile tahrip eder. Bir soğanda çok sayıda larva bulunur. İlk dölün larvaları çabuk gelişir ve bulundukları soğanın içinde veya yakın yapraklar arasında pupa olur. Bu pupalardan temmuz başlarında ikinci dölün erginleri çıkar. Bu dölün dişileri de yumurtalarını birinci dölün dişilerinde olduğu gibi tarlada soğanın kurumuş yaprakları ile toprak arasındaki yarık ve çatlaklara bırakır. Eğer soğanlar bu dönemde sökülmüş ve tarlada bekletilmekte iseler bulaşma özellikle bu dönemde kolayca olur. Tarlada yığında bulunan çürük soğanlar sinekleri cezp ederek erginlerin soğanların üzerine ve kabukları arasına yumurta koymalarını kolaylaştırır. Bu yumurtalardan meydana gelen larvalar ağustos ayı içinde olgun larva haline gelir ve kışı geçirmek üzere soğanının içinde kalır ve bir sonraki yılın ilk dölünü oluştururlar.
Nergis büyük soğan sineğinin ilk ergin çıkışları nisan sonu veya mayıs başında olmakta ve temmuz başına kadar tarlalarda görülmektedir. Çıkan erginler yumurtalarını Nergis küçük soğan sineğinden farklı olarak temiz bitkilere olmak üzere kök boğazına yakın toprak içine tek tek bırakmaktadır. Yumurtalar 10 gün içinde açılmakta, çıkan larvalar hemen soğana yönelerek beslenmeye başlamaktadır. Bir soğanda bir larva bulunmakta, nadiren 2 veya 3 larvaya da rastlanmaktadır. Larvalar soğanda veya toprakta pupa olmakta ve pupalardan ortalama 20 gün içinde ergin çıkışları başlamaktadır. Çıkan erginler yumurtalarını daha önce belirtilen yerlere bırakmakta ve açılan yumurtalardan çıkan larvalar soğanı bularak, soğan içinde ileri geri galeriler açarak beslenmektedir. Kışı larva halinde soğan içinde geçirir. Mart başından itibaren soğanı terk ederek toprak yüzeyinden 5 cm derinde pupa olur. Pupalar ortalama 40 gün sonra açılmakta ve ilkbaharın ilk erginleri meydana gelmektedir. Yılda 2 döl verirler.

Yaşayış : 
Zarar soğanda sineğin larvaları tarafından meydana getirilir. Zarar gören bitkilerin yaprakları dar, sarı renkli, boyları kısa ve çiçekleri bozuk veya hiç olmamaktadır. Zarar gören soğanlar ise, kahve renkli yapışkan bir madde ile doludur. Bu tip soğanlar yumuşak ve daha hafiftir. Soğan sinekleri ile çok yoğun olarak bulaşık alanlarda % 9()'a yakın çiçek kaybı olmaktadır. Soğan sinekleri Ege Bölgesinde İzmir ilinin Karaburun ilçesinde Ambar seki, Saip, Bozköy ve Mordoğan'da bulunmaktadır.

Kültürel Önlemler :
Soğan sinekleri ile mücadelede kültürel önlemler oldukça büyük önem taşır. Bu önlemler iki bölüm altında toplanabilir. Kış döneminde alınacak olan önlemler Kışın kuru şartlarda yetiştirilen nergis alanlarında aralık sonu ve ocak başı, sulu şartlarda yetiştirilen alanlarda ise ekim ayı içinde tarla dolaşılmalı, sararmış, cılız, bodur ve otsu görünümlü olanlar sökülerek imha edilmelidir. Şubat ayı içinde verilen çiftlik gübresi fazla miktarda kullanılmamalı, kimyevi gübreler tercih edilmelidir. Çiftlik gübresinin kullanımı sonucunda oluşan saprofag sinekler bitkileri çürüterek Nergis küçük soğan sineğini cezp eder hale getirmektedir.
Yaz döneminde alınacak olan önlemler: Nergis soğanlarının sokumu 3-4 yılda bir yapılmalı ve tarladan soğanların tümünün sökümüne özen gösterilmelidir.  Tarladan sökülen soğanlar dikim öncesi iyice kontrol edilmeli, yumuşak, hafif ve çürük görünümlü olanlar temiz olanlardan ayrılmalı ve tarlada kalan tüm bulaşık soğanlar derhal yakılmalıdır. Sokum sonrası tarlada derin sürüm yapılmalı, toprakta kalan larva ve pupalar yok edilmelidir. Sokumu yapılan nergis soğanları uzun süre tarlada üstü açık bekletilmemelidir. Bu süre içinde yeni bulaşmalar olmaktadır. Bu nedenle sökülen soğanlar ya havadar fakat kapalı bir yerde muhafaza edilmeli veya yığınların üstü hava geçirebilen bez bir örtü ile örtülmelidir.
Nergis soğan sinekleri, yüzeye yakın dikilmiş soğanlarda daha fazla zarar yaptığı için soğan dikim derinliğinin yaklaşık 15 cm den az olmamasına özen gösterilmelidir.

Kimyasal Mücadele :İlaçlamadan önce kullanılacak ilaçlar toprağın 3-4 cm derinliğine işleyecek su miktarı içine konmalı ve süzgülü kova ile yeşil aksam + toprak ilaçlaması şeklinde uygulanmalıdır. Tarla Nergis büyük soğan sineği ile bulaşık ise 10 gün aralıklarla 2. ve 3. ilaçlamalar yapılmalıdır.
Nergis küçük soğan sineği ile bulaşık olan tarlalarda ise yine 10 gün aralıklarla ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci ilaçlamalar uygulanmalıdır. Her ikisi ile bulaşık olan tarlalarda ise, Nergis küçük soğan sineği'ne karşı yapılacak ilaçlamalar, Büyük so-ğan sineğini de kontrol altına alacaktır

İlaçlama Zamanı :
Bu ilaçlama, soğan sineklerinin erginlerinin çıktığı dönemde ergin uçuş süresince ergin ve larvalarına karşı yapılan koruyucu ilaçlamalardır. Mücadeleye karar verebilmek için, bitki boyu yaklaşık 10 cm olduğu dönemde, o tarlayı temsil edecek şekilde her dekar için yaklaşık 1000 soğan kontrol edilmeli ve bulaşma oranı % 5 ise mücadeleye geçilmelidir. Mücadelenin yapılmasına karar verilen tarlalar da mücadele zamanının tayini için; kışın tarlalardan toplanan bulaşık soğanlar kafes altına alınmalı. Bu kafesler mart ayının 3. haftasından itibaren kontrol edilmeli, ergin çıkışları başladığında Nergis büyük soğan sineği için ilk çıkıştan 10 gün sonra (mayıs ayının ilk haftası). Nergis küçük soğan sineği için ise yine ilk çıkıştan 10 gün sonra ( nisan ayının 2. haftası) ilk ilaçlamalara başlanmalıdır