Śnieć cuchnąca pszenicy

Występuje we wszystkich uprawach pszenicy, zazwyczaj tam gdzie do siewu jest używane niezaprawione ziarno. Choroba wywoływana jest przez grzybyTilletia caries (DC) Tul., należące do podstawczaków (Basidiomycota). Potencjalnie jest to bardzo groźna choroba pszenicy. Porażenie roślin może sięgać nawet 50 % (w przypadku niezaprawionego materiału siewnego). Straty plonu są zwykle wprost proporcjonalne do liczby porażonych roślin. Porażone rośliny rozwijają się do końca okresu wegetacji, ale nie wydają plonu. Duża szkodliwość choroby  związana jest z zanieczyszczeniem powierzchni zdrowych ziarniaków przez cuchnące teliospory (zarodniki).

Objawy:
Objawy chorobowe pojawiają się po wykłoszeniu. Porażone rośliny wyróżniają się sinozielonym zabarwieniem. W miarę dojrzewania, kłosy stają się rozpierzchłe, sterczą pionowo i nie pochylają się. Spowodowane jest to tym, iż występują w nich porażone ziarniaki, które są krótsze, grubsze i lżejsze niż ziarniaki zdrowe. Pękate, pozbawione bruzdki, wypełnione brunatną, mazistą masą, później brunatnym pyłem teliospor porażone ziarniaki nazywane są czasami niby-ziarniakami, torebkami śmieciowymi lub balonikami (ze względu na kulisty kształt i małą masę). Pyląca masa zarodników ma charakterystyczny zapach zalewy śledziowej (mitotoksyna - trójmetyloamina). Można to wyczuć przy mechanicznym uszkodzeniu łupiny nasiennej balonika w czasie młocki. Wydziela się wtedy brunatny pył o wspomnianym zapachu. Nieprzyjemny śledziowy zapach możemy także wyczuć czasami na plantacjach z porażonymi roślinami. Źdźbła chorych roślin są zazwyczaj o 1/3 krótsze od źdźbeł roślin zdrowych. Porażone rośliny zostają dłużej zielone i obficiej się krzewią niż rośliny zdrowe. Wszystkie tkanki porażonego ziarna są zniszczone, pozostaje tylko okrywa owocowo-nasienna, która jest krucha i pęka podczas młocki, ułatwiając rozsiewanie się zarodników. Chore kłosy mają zwykle porażone wszystkie ziarniaki, niekiedy tylko część ziarniaków w dolnej części kłosa lub z jednej strony kłosa. Grzybnia rozwija się wewnątrz roślin, co powoduje, że podczas wegetacji nie możemy zaobserwować objawów porażenia śniecią cuchnącą pszenicy.

Źródłem infekcji są przetrwalniki grzyba znajdujące się przeważnie na powierzchni ziarna siewnego, w bruzdce ziarniaka. Wewnątrz zakażonych roślin grzybnia przerasta do zawiązków ziarniaków, niszczy ich wnętrze i później tworzy tam zarodniki.  Łupina nasienna porażonych ziarniaków w czasie młocki ulega uszkodzeniu mechanicznemu. W tej sposób teliospory są uwalniane i rozsiewane. Teliospory są prawie kuliste, żółtobrunatne, pokryte 5 do 6-kątną siatką. W rozwoju grzyba istotną rolę odgrywają teliospory, które osiądą na powierzchni zdrowego ziarna przeznaczonego do siewu. Po wysianiu ziarna dikariotyczna grzybnia zakaża kiełki pszenicy (infekcja kiełkowa) lub czasami tworzy zarodniki wtórne. Optymalna dla zakażenia pszenicy jest temperatura od 5 do 10 ^oC  oraz stosunkowo niewielka wilgotność (od 40 do 50% pełnej pojemności wodnej). Zawarta w zarodnikach śnieci mikotoksyna – trójmetyloamina – sprawia, że zwierzęta karmione porażonym ziarnem wolniej przybierają na wadze. Trójmetyloamina może też prowadzić do upadków w stadzie.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- dokładnym przyorywaniu resztek pożniwnych
- przestrzeganiu zasad prawidłowej agrotechniki
- doborze odpowiednich, odpornych odmian – mniej podatnych na porażenie
- stosowaniu kwalifikowanego, zdrowego materiału siewnego – wolnego od zanieczyszczeń zarodnikami przetrwalnikowymi grzyba (teliosporami)
- zaprawianiu materiału siewnego fungicydami (gwarancja bardzo dobrego startu roślin i w konsekwencji wysokie plony) zawierającymi tiram, triadimenol. Każdy fungicyd zalecany przeciwko głowni pylącej pszenicy jest skuteczny przeciwko śnieci cuchnącej pszenicy.
- stosowaniu wcześniejszego siewu pszenicy ozimej oraz późniejszego siewu pszenicy jarej (szybkie kiełkowanie i wschody ograniczają występowanie infekcji) w stosunku do terminu optymalnego.