Czerń zbóż

Choroba występuje na wszystkich gatunkach zbóż, często jako następstwo po wcześniejszym porażeniu innym patogenem lub jako następstwo kolejnych uszkodzeń rośliny. Czerń zbóż wywołana jest przez grzyby: Cladosporium herbarum i Alternaria alternata, które posiadają słabe właściwości pasożytnicze. Oprócz wymienionych gatunków czerń zbóż wywołana jest także grzyby z rodzaju Epicoccum. Choroba generalnie nie powoduje dużych szkód, ale przy silnym i wczesnym porażeniu może obniżyć plon i jakość ziarna (straty plonu od 3 do 4%). Nasilenie choroby wzrasta przed zbiorem, głównie wtedy gdy, z przyczyn pogodowych opóźnia się termin żniw.

Objawy:
Objawy choroby pojawiają się w okresie dojrzewania zbóż, kiedy jest wilgotna pogoda. Na kłosach, liściach i źdźbłach pojawia się ciemnooliwkowy lub czarny (przypominający sadzę) nalot trzonków i zarodników konidialnych różnych grzybów. W ten sposób zostaje ograniczony dostęp światła do żywych jeszcze tkanek, które znajdują się wewnątrz kłosa i innych częściach rośliny. Prowadzi to do osłabienia rośliny. Nalot pokrywa roślinę częściowo lub całkowicie – w zależności od porażenia. Początkowo choroba występuje placowo. Jednak w warunkach dużej ilości opadów rozprzestrzenia się bardzo szybko. Bardzo często porażeniu przez czerń zbóż ulegają rośliny, które wcześniej zakończyły swój rozwój. Zahamowanie rozwoju może być powodem wcześniejszego opanowania rośliny przez inne czynniki chorobotwórcze, takie jak na przykład: Pseudocercosporella herpotrichoides (łamliwość podstawy źdźbła zbóż) lub Gaeumannomyces graminis(zgorzel podstawy źdźbła zbóż). Rośliny osłabione i przedwcześnie dojrzałe są bardzo podatne na czernienie zbóż.

Źródłem infekcji są resztki pożniwne roślin, na których zimują grzyby z rodzajówAlternaria i Cladosporium. Są to grzyby mitosporowe, tworzące ciemno zabarwioną grzybnię, trzonki i zarodniki konidialne; zimują w formie grzybni i zarodników konidialnych. Trzonki konidialne grzyba Cladosporium herbarum na powierzchni porażonych roślin występują pojedynczo lub w pęczkach. Konidia są jedno lub dwukomórkowe, jajowate do cylindrycznych. Zarodniki konidialne Alternaria alternata są ciemnobrunatne, podzielone podłużnie i poprzecznie, o kształcie maczugowatym elipsoidalnym lub jajowatym. Patogen czerni zbóż w okresie wegetacji rozprzestrzenia się przez konidia. Alternaria i Cladosporium, oprócz tego, że opanowują obumierające rośliny, mogą także porażać żywe tkanki roślin, przyspieszając proces starzenia się liści i wpływając ujemnie na wysokość plonu ziarna.  Zarodnikowanie grzybów możemy obserwować przy użyciu lupy lub pod mikroskopem. Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko porażenia jest deszczowa pogoda przed żniwami. Zakażeniu czernią zbóż sprzyja także częsta uprawa zbóż na tym samym polu oraz niski poziom nawożenia.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- dokładnym i starannym dokonywaniu podorywki
- szybkim suszeniu wilgotnych zbóż
- stosowaniu właściwego płodozmianu – zmniejszenie udziału zbóż.

Nie prowadzi się bezpośredniego zwalczania choroby, ponieważ jest to nieopłacalne. Nie należy zwlekać z przeprowadzeniem żniw po zaobserwowaniu zaatakowanych roślin. Plantacje chronione w okresie wegetacji przy użyciu fungicydów znacznie mniej są narażone na wystąpienie czerni zbóż niż plantacje nie chronione. Dla ograniczenie choroby bardzo ważny jest zabieg wykonywany przed lub po kwitnieniu roślin.