Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni zbóż

Choroba występuje na różnych gatunkach zbóż. Najczęściej atakowane są: pszenica ozima, żyto, jęczmień ozimy i pszenżyto. Rzadziej: pszenica jara, jęczmień jary i owies. Zagrożenie chorobą w różnych rejonach rolniczych jest zróżnicowane w zależności od czynników glebowo-klimatycznych. Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni jest późniejszą formą fuzariozy zbóż i jest jedną z głównych chorób podstawy źdźbła zbóż. Jest trudna do zwalczania i może być powodem znacznych strat plonów. Choroba wywoływana jest przez grzyby z rodzaju Fusarium spp. Najczęściej występują dwa gatunki:
- Fusarium culmorum – tworzy stadium konidialne
- Fusarium avenaceum – tworzy stadium konidialne i stadium workowe (Gibberella avenacea).

Objawy:
Choroba atakuje dolne części pędów i korzeni wszystkich rodzajów zbóż. Występuje na korzeniach, pochwie liściowej, kolankach i źdźbłach. Choroba daje o sobie znać już jesienią na pochwach liściowych siewek, z których patogen przenosi się na podstawy źdźbła.  Pierwsze objawy widoczne są w fazie strzelania w źdźbło, ale najwyraźniej widoczne są po wykłoszeniu. Na pędach, u podstawy źdźbła pojawiają się brunatne przebarwienia, które łatwo pomylić z objawami zgorzeli podstawy źdźbła zbóż (grzyby z rodzaju Gaeumannmyces graminis). Typowe objawy zgorzeli fuzaryjnej to brązowe, kreskowane smugi (nekrozy) lub plamy, występujące  na dolnych międzywęźlach. Wszystkie smugi, kreski i plamy są nieregularnego kształtu. Zdarza się, że brązowieje czasami cała podstawa źdźbła i korzeni. Zakażone korzenie brunatnieją i gniją. Chore rośliny są osłabione i przedwcześnie zamierają. Po wykłoszeniu mają białe lub żółte zabarwienie, w porównaniu do w pełni zielonych – zdrowych. Wewnątrz źdźbeł tworzy się czasami watowata i biała grzybnia. Choroba powoduje przedwczesne dojrzewanie i bielenie kłosów, zwane kłosowatością. Ziarna z chorych roślin nie zbiera się lub zbiera się ziarno niedorodne.

Źródłem infekcji są głównie zakażone lub zanieczyszczone ziarna i resztki pożniwne. Gatunek Fusarium culmorum może długo utrzymywać się w glebie bez rośliny żywiciela (zdolność życia saprotroficznego). Zarówno Fusarium culmorum i Fusarium avenaceummają wiele roślin żywicieli. Mogą bytować w glebie w postaci grzybni lub konidiów, na resztkach pożniwnych, samosiewach lub chwastach. Gromadzeniu się Fusarium w glebie sprzyja częsta uprawa zbóż na tym samym polu. Rozwój choroby występuje wówczas, gdy utrzymuje się temperatura od 0 do 20°C w dzień i około 0°C w nocy, duża wilgotność powietrza i nasłonecznienie. Rozwojowi choroby sprzyjają długa i śnieżna zima oraz zbyt duża wilgotność w łanie. Do czynników zwiększających ryzyko porażenia możemy zaliczyć także częstą uprawę zbóż na tym samym polu oraz wysiew ziarna pochodzącego z plantacji porażonych przez fuzariozę  kłosów.

Zapobieganie:

Ochrona polega na:
- stosowaniu właściwego płodozmianu – ograniczanie nadmiernego udziału zbóż i rotacja w uprawie zbóż
- stosowaniu optymalnego terminu siewu – ograniczenie infekcji jesienią
- dokładnym przyoraniu resztek pożniwnych
- starannym przygotowaniu gleby do siewu
- stosowaniu doczyszczonego, zdrowego i prawidłowo zaprawionego materiału siewnego
- stosowaniu fungicydów zawierających substancje aktywne z grupy benzimidazoli
- opryskiwaniu roślin fungicydami we wczesnych fazach rozwojowych (BBCH 29-32; od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka)
- uprawianiu odmian zbóż mniej podatnych na fuzariozę
- zwiększeniu stabilności roślin przez stosowanie środków skracających źdźbło (retardanty) – zmniejszenie niebezpieczeństwa wylegania.