Mozaika i karłowatość kukurydzy

Choroba wywołana jest przez dwa, blisko spokrewnione ze sobą wirusy:

- wirus karłowatej mozaiki kukurydzy (Maize dwarf mosaic virus, MDMV)

- wirus mozaiki trzciny cukrowej (Sugarcane mosaic virus, SCMV).

Choroba ta występuje we wszystkich rejonach uprawy kukurydzy. Wirusy MDMV i SCMV w związku z szerokim zakresem występowania oraz stratami plonu stanowią najgroźniejszą grupę patogenów upraw kukurydzy na świecie. MDMV może powodować znaczne straty plonu (do 54% dla kukurydzy pastewnej i do 40% dla kukurydzy cukrowej). SCMV może natomiast prowadzić do ograniczenia wzrostu chorych roślin nawet do 28%.

Objawy:

Objawy mozaiki kukurydzy zależą od: fazy wzrostu roślin kukurydzy w momencie infekcji, odmiany kukurydzy oraz szczepu wirusa. Pierwsze objawy możemy zauważyć po około miesiącu od wschodów kukurydzy. Charakterystyczna jest trwała, systemiczna mozaika liści. Najmłodsze liście są pokryte nieregularnymi, jasno i ciemnozielonymi, mozaikowatymi plamami. Plamy mogą się łączyć w wąskie smugi, biegnące wzdłuż nerwów. Najdłużej zielone pozostają okolice nerwów. Na dojrzewających roślinach liście starsze robią się całe żółtawozielone. Rośliny z objawami mozaiki są zazwyczaj karłowate, nadmiernie rozkrzewione oraz ze słabą obsadą nasion na kolbach. Wczesna infekcja powoduje, że rośliny są bardziej narażone na zgnilizny korzeni i łodyg oraz przedwcześnie zamierają. Objawy polowe wywołane przez MDMV i SCMV są nierozróżnialne. W związku z tym identyfikacja czynnika sprawczego wymaga przeprowadzenia testów diagnostycznych.

Źródła infekcji:

MDMV należy do rodzaju Potyvirus. Jego cząstki mają kształt nitkowaty. W obrębie izolatów wirusa karłowej mozaiki kukurydzy zostały wyróżnione dwa szczepy A i B, mające różnych gospodarzy. Gospodarzami MDMV i SCMV są kukurydza i niektóre trawy. Są one przenoszone mechanicznie przez mszyce w sposób nietrwały. Wektorami MDMV i SCMV są mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana (Myzus persicae), mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi) i 10 innych gatunków mszyc. Wirusy przenoszą się też w niewielkim stopniu (0,04 do 0,5%) przez nasiona kukurydzy. MDMV i CSMV zimują w wieloletnich trawach oraz nasionach kukurydzy.

Zapobieganie:

Ochrona polega na:
- dokładnym rozdrabnianiu oraz głębokim przyoraniu resztek pożniwnych
- wysiewaniu kwalifikowanego, zdrowego materiału siewnego
- uprawie odmian odpornych
- stosowaniu wczesnego siewu
- unikaniu stanowisk podmokłych i okresowo zalewanych
- stosowaniu prawidłowego płodozmianu
- zastosowaniu izolacji przestrzennej od ubiegłorocznych pól pokukurydzianych
- stosowaniu zbilansowanego nawożenia
- zwalczaniu zachwaszczenia i szkodników
- zwalczaniu trwałych traw, będących gospodarzami wirusów
- unikaniu wykorzystywania do nawadniania kukurydzy wody stagnującej w zbiornikach.