Rdza koronowa owsa

Puccinia coronata

Choroba występuje na owsie we wszystkich rejonach jego uprawy. Występuje także na różnych gatunkach traw (kupkówka, rajgras wyniosły, wiechlina, wyczyniec). Jest to rdza dwudomowa. Głównym żywicielem jest owies, a żywicielami pośrednimi są krzewy: szakłak pospolity i kruszyna pospolita. Rdza koronowa owsa wywołana jest przez grzyba Puccinia coronata Cordanależącego do typu Basidiomycota – podstawczaki. Jest pasożytem bezwzględnym. Występowanie rdzy koronowej owsa powoduje obniżenie dorodności i ogólnego plonu ziarna. Bardzo silne występowanie tej rdzy na owsie wysiewanym w późniejszym terminie niż wczesnowiosenny powoduje, że nie zaleca się uprawiania owsa w poplonach. Rdza koronowa wkracza w okres wegetacji dopiero przed samymi zbiorami i nie wyrządza zwykle zbyt dużych szkód. Największe znaczenie ekonomiczne ma wówczas, gdy zbiory są przeznaczane do celów spożywczy, np. na płatki owsiane.

Objawy:
Pierwsze objawy widoczne są w czerwcu. Początkowo, głównie na górnej stronie blaszek liściowych i pochwach liściowych pojawiają się rdzawobrunatne, kreskowane uredinia (skupienia zarodników). Stopniowo zmiany te obejmują coraz większe obszary. Telia wykształcają się zazwyczaj na żółknących liściach wokół urediniów. Na blaszkach liściowych pojawiają się one liczniej na ich spodniej stronie. Okółkowe ułożenie teliów wokół urediniów na liściach silnie porażonych staje się niewidoczne. Objawy rdzy koronowej owsa na żywicielach pośrednich możemy zaobserwować wiosną. Na górnej stronie, młodych, rozwijających się liści pojawiają się żółte plamy ze skupieniami czarnych punktów (spermogoniów) w środkowej części. Na dolnej stronie liści w tych samych miejscach wykształcają się żółtopomarańczowe ecja. Średnica przebarwień na górnej stronie liści i skupień ecjów na dolnej  ich stronie jest podobna. Ma wielkość od 3 do 6 mm.

Źródłem infekcji są resztki pożniwne oraz rzadziej grzybnia na wieloletnich trawach, na których zimują teliospory. Wiosną teliospory kiełkują i porażają żywicieli pośrednich. Pierwotnym źródłem porażenia owsa są ecjospory, które powstają na żywicielach pośrednich lub urediniospory przenoszone przez prądy powietrza z cieplejszych obszarów. Urediniospory to zarodniki propagacyjne – przyczyniające się do rozprzestrzeniania choroby w warunkach dla niej korzystnych. Urediniospory są owalne lub kuliste, cienkościenne i jednokomórkowe, Teliospory natomiast są dwukomórkowe, grubościenne i buławkowate z wieńcem wyrostków na szczycie. Warunki sprzyjające do rozwoju rdzy koronowej owsa to duża wilgotność powietrza i temperatura około 20°C.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- dokładnym przyorywaniu resztek pożniwnych oraz niszczeniu samosiewów
- stosowaniu wczesnej podorywki i starannej orki jesiennej
- przestrzeganiu bardzo wczesnego terminu siewu
- uprawianiu odmian odpornych o podwyższonej odporności na patogena
- niszczeniu żywicieli pośrednich (szakłak, kruszyna) w pobliżu pól uprawnych
- doborze odpowiednich, odpornych odmian – mniej podatnych na porażenie
- stosowaniu kwalifikowanego, zdrowego materiału siewnego
- prawidłowym zaprawianiu materiału siewnego
- prawidłowym nawożeniu
- stosowaniu oprysków fungicydami
- jeżeli jest to konieczne stosowaniu fungicydów zalecanych przeciwko rdzy źdźbłowej.