Rdza żółta zbóż

Rdza żółta może występować na wszystkich zbożach i gatunkach traw. Choroba występuje najczęściej i najsilniej na pszenicy. Nieco słabiej poraża jęczmień, a najsłabiej pszenżyto i żyto. Występuje także na różnych gatunkach traw z rodzajów: Dactylis, Poa, Agropyron, Bromus i innych. Rozwojowi choroby sprzyja wilgotny, chłodniejszy klimat (południowa, północno-wschodnia i północna część Polski) oraz wysokie nawożenie. Silne porażenie może wystąpić także w wysokich i gęstych łanach. Przy sprzyjających warunkach pogodowych należy się liczyć również w innych rejonach z wysokimi stratami w plonie. Rdza żółta wywołana jest przez grzyba Puccinia striiformis Wese (syn. Puccinia glumarum), który jest pasożytem bezwzględnym, należącym do gromady Basidiomycota – podstawczaki. Występowanie rdzy żółtej powoduje zdrobnienie ziarna i obniżenie jego wartości odżywczej. Szczególnie szkodliwe dla plonu są porażenia liścia flagowego i plewki w fazie dojrzałości mlecznej (BBCH 72-77).

W obrębie gatunku Puccinia striiformis zostały wyodrębnione 4 formy wyspecjalizowane, z których 3 występują na zbożach:
- Puccinia striiformis f. sp. tririci – pszenica
- Puccinia striiformis f. sp. secalis – żyto
- Puccinia striiformis f. sp. hordei – jęczmień.

Objawy:
Charakterystyczne dla rdzy żółtej jest występowanie w uprawie gniazdami, dlatego też powinno się szukać w łanie rozjaśnień występujących placowo. Objawy choroby spotykane są na wszystkich nadziemnych częściach roślin, ale najczęściej porażane są głównie liście. Choroba jest łatwa do rozpoznania, ponieważ na blaszce liściowej występują żółte i pomarańczowe skupienia zarodników (uredinia). Pierwsze, żółtopomarańczowe, brodawkowate uredinia pojawiają się w czerwcu na zielonych roślinach. Zwykle, układają się na wierzchniej stronie liści w szereg (wzdłuż nerwów) i tworzą długie, koralikowate skupienia. Czasami na młodych roślinach uredinia ułożone są nieregularnie. Oprócz blaszek liściowych mogą być porażone także kłosy, plewki i ziarna. Na zasychających częściach roślin, na spodniej stronie blaszek liściowych powstają brunatnoczarne telia (zarodniki przetrwalnikowe). Mają one kreskowy kształt, pokryte są nabłonkiem i tworzą także długie koralikowate skupienia. Spękania skórki na nadziemnych częściach roślin, w tych miejscach, gdzie występują skupienia zarodników, są powodem bardzo słabego wykształcenia ziarna i obniżenia ogólnej ilości plonu.

Źródłem infekcji jest grzybnia w stadium uredinium lub czasami także urediniospory na zbożach ozimych i wieloletnich trawach.  Uredinia są kuliste lub szerokoelipsoidalne, jednokomórkowe i cienkościenne. Powierzchnia ich jest pokryta brodawkami. W okresie wegetacji patogen rozprzestrzenia się przez urediniospory. Teliospory powstają na dojrzewających lub przedwcześnie zasychających częściach roślin. Są dwukomórkowe i grubościenne; kiełkują w tym samym czasie lub w roku następnym na wiosnę. Rola teliospor nie jest dotychczas wyjaśniona, ponieważ nie ma żywiciela pośredniego rdzy żółtej. Rdza żółta poraża różne nadziemne części roślin, także ziarno - lecz z ziarnem nie przenosi się. Jej rozwojowi sprzyjają warunki wysokiej wilgotności oraz temperatury powietrza z przedziału od 8 do 15^oC. Proces chorobowy zostaje zatrzymany, gdy temperatura przez dłuższy czas utrzymuje się powyżej 21^oC lub poniżej 0^oC. Zakażeniu rdzą żółtą zbóż sprzyja wczesny siew i uprawa odmian szczególnie podatnych na porażenie. Czynnikiem zwiększającym ryzyko porażenia jest osypywanie ziarniaków i duże nasilenie rdzy w roku poprzednim.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- dokładnym przyorywaniu resztek pożniwnych oraz niszczeniu samosiewów
- terminowym stosowaniu podorywek i orek
- unikaniu przenawożenia azotem
- unikaniu zbyt gęstego siewu
- uprawianiu odmian odpornych o podwyższonej odporności na patogena
- doborze odpowiednich, odpornych odmian – mniej podatnych na porażenie
- stosowaniu kwalifikowanego, zdrowego materiału siewnego
- prawidłowym zaprawianiu materiału siewnego
- prawidłowym nawożeniu
- stosowaniu oprysków fungicydami – konieczne przy gniazdowym wystąpieniu choroby w łanie
- wykonywaniu zabiegu opryskiwania roślin w momencie, gdy porażenie przekroczy próg szkodliwości (BBCH 21-28 od 10 do 15% liści z objawami, BBCH 30-39 10% roślin z objawami i BBCH 51-59 objawy porażenia na liściu flagowym lub podflagowym). Zastosowanie właściwych środków grzybobójczych musi nastąpić na początku epidemii. Zaleca się w rejonach dużego ryzyka porażeniem rdzą żółtą opryskiwać zboża w fazach: początek strzelania w źdźbło i kłoszenia.