Rynchosporioza zbóż

Występuje głównie w warunkach chłodnej i wilgotnej pogody. Porażeniu najczęściej ulega jęczmień, rzadziej żyto oraz pszenżyto, ale także niektóre gatunki traw. Nie przenosi się między gatunkami. Na różnych trawach może przetrwać przez wiele lat. Rynchosporioza zbóż  wywołana jest przez grzyba Rhynchosporium secalis (Oudem.) Davis. Straty w plonie ziarna mogą dochodzić nawet do 30%. Następuje spadek ilości i jakości plonu (spadek masy ziaren i zasiedlenie ziarniaków przez patogena). W warunkach umiarkowanego nasilenia choroby szkody wynoszą do 10%. Progi szkodliwości dla jęczmienia: na początku fazy strzelania w źdźbło to 10% liści z objawami porażenia, a pod koniec fazy strzelania w źdźbło - 15%.

Objawy:
Objawy występują głównie na liściach i pochwach liściowych, rzadziej na plewach i ościach kłosów oraz ziarniakach.  Pierwsze symptomy można zauważyć już jesienią, ale w większym stopniu widoczne są wiosną na młodych liściach. Początkowo są to owalne, eliptyczne lub soczewkowate, wodniste, niebieskozielone plamy, o długości od 1 do 2 cm. Środkowe części plam w późniejszej fazie żółkną i mają brunatną, ząbkowaną obwódkę. Na liściach jęczmienia obwódka jest bardzo wyraźna i wokół niej jest zazwyczaj chlorotyczny pierścień. Na liściach żyta i pszenżyta uszkodzona tkanka nie jest tak wyraźne odgraniczona od zdrowej, obwódka jest słabo zaznaczona.  U żyta i pszenżyta plamy są koloru jasnobrązowego lub słomkowego, z występującym czasami współśrodkowym strefowaniem. Najgroźniejsze jest porażenie nasady liści, które prowadzi zwykle do przedwczesnego obumierania całych liści. Dolne liście są najczęściej i najsilniej infekowane, ale może także dojść do porażenia liścia flagowego i kłosów. Przy silnym porażeniu plamy zlewają się ze sobą, doprowadzając do obumarcia liści. W warunkach sprzyjających rynchosporioza zbóż rozwija się szybko, powodując znaczną utratę aparatu asymilacyjnego.

Źródłem infekcji są porażone resztki pożniwne, nasiona, samosiewy zbóż i traw w postaci grzybni, na których patogen zimuje, a także zainfekowany materiał siewny. Patogen może przetrwać przez wiele lat na różnych dziko rosnących trawach.  Rhynchosporium secaliswystępuje powszechnie w stadium konidialnym. Stadium doskonałe nie jest znane. W sezonie wegetacyjnym infekcji dokonują zarodniki konidialne, które wytwarzane są w miejscach plam. Przenoszone są one przez deszcz i wiatr. Konidia są bezbarwne, dwukomórkowe, z górną komórką zakrzywioną. Infekcja zachodzi przez kutikulę zwilżonych liści. Konidia zakażają liście zbóż. Rozwojowi choroby sprzyja temperatura od 10 do 20°C, wysoka wilgotność na poziomie około 80% oraz duża częstotliwość opadów. Czas inkubacji w temperaturze 15°C wynosi 13 dni. Zakażeniu rynchosporiozą zbóż sprzyja jęczmień jako przedplon oraz resztki pożniwne, uprawa odmian podatnych na porażenie, duża częstotliwość opadów oraz chłodna i wilgotna pogoda. Do czynników zwiększających ryzyko porażenia możemy także zaliczyć zbyt gęsty siew i zbyt wysokie dawki azotu.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- stosowaniu właściwego płodozmianu - ograniczanie nadmiernego udziału zbóż oraz zachowanie kilkuletniej przerwy w uprawie jęczmienia na tym samym polu
- dokładnym przyorywaniu resztek pożniwnych oraz niszczeniu samosiewów
- starannym przygotowaniu gleby do siewu
- unikaniu przenawożenia azotem
- unikaniu zbyt gęstego siewu
- zwiększeniu dawek nawozów fosforowych i potasowych
- uprawianiu odmian odpornych o podwyższonej odporności na patogena
- doborze odpowiednich, odpornych odmian – mniej podatnych na porażenie
- stosowaniu kwalifikowanego, zdrowego materiału siewnego
- prawidłowym zaprawianiu materiału siewnego – eliminacja źródeł infekcji – fungicydami systemicznymi
- stosowaniu oprysków fungicydami
- wykonywaniu zabiegu opryskiwania roślin w momencie, gdy porażenie przekroczy próg szkodliwości (od fazy strzelania w źdźbło do fazy końca kłoszenia).