Septorioza plew pszenicy

Phaeosphaeria nodorum

Występuje najczęściej na pszenicy, rzadziej na pszenżycie i życie. Występuje także na jęczmieniu oraz na niektórych trawach. Choroba wywoływana jest przez grzyby. Występuje w dwóch stadiach:
Phaeosphaeria nodorum (E. Müller) Hedjaroude (syn. Leptosphaeria nodorum E. Müller)stadium workowe; stadium doskonałe
Stagonospora nodorum (Oudem.) Davis (syn. Septoria nodorum Berk.) – stadium konidialne.

Porażenie przez patogen może nastąpić we wszystkich fazach rozwojowych rośliny. Objawy porażenia często nie są na czas rozpoznawane. Na porażenie szczególnie narażone są odmiany roślin o krótkiej słomie. W lata wilgotne i ciepłe septorioza plew pszenicy może powodować duże straty plonu pszenicy (nawet do 60% przy silnym porażeniu). Próg szkodliwości dla pszenicy w fazie grubienia pochwy liściowej liścia flagowego do końca kwitnienia wynosi średnio 1 piknidium na liść, a pod koniec strzelania w źdźbło lub na początku kłoszenia od 10 do 15% górnych liści z objawami porażenia. Choroba powoduje obniżenie dorodności i ogólnej masy plonu ziarna przy porażeniu kłosów. Z chorych kłosów zbierane jest ziarno zdrobniałe i słabo wykształcone.

Objawy:
Objawy septoriozy plew mogą być widoczne na wszystkich organach, jednak najbardziej charakterystyczne zmiany występują na plewach. Objawy mogą wystąpić w każdym stadium rozwojowym pszenicy w postaci brunatnych plam. Zmiany chorobowe na liściach, które mają później duży wpływ na stopień porażenia plew, zostały opisane przy septoriozie liści pszenicy. Objawy chorobowe septoriozy plew pszenicy występują często już na siewkach. Przy korzystnych warunkach pogodowych na zainfekowanych pochwach liściowych tworzą się plamy, których kolor jest na początku żółtozielony. Po wykłoszeniu na plewach widoczne są plamy barwy brązowo-czarnej (na dokłosiu) lub brunatno-fioletowej (na brzegach plew). Są one zwykle wydłużone lub soczewkowate. W miarę rozwoju choroby brzegi i końce plew zamierają. W wyniku silnego porażenia plamy mogą się rozlewać co powoduje zamieranie tkanek, pokrycie blaszek liściowych w mniejszym lub większym stopniu i naturalne zasychanie liści. Plamy mogą być także czasem otoczone żółtym obrzeżem. Patogen rozpoczyna porażenie od dolnych liści. Następnie za pomocą kropli deszczu przenosi się wyżej i atakuje górne partie roślin. W okresie dojrzewania pszenicy na porażonych częściach plew możemy zauważyć wzdłuż nerwów czarne punkty. Są to piknidia grzyba czyli owocniki stadium konidialnego grzyba. Można je rozpoznać gołym okiem lub przy użyciu lupy lub mikroskopu. Brunatne plamy występują także na źdźbłach, na osadce kłosowej i na dokłosiu. Kłos jest atakowany tak jak liście. Z plew lub osadki kłosowej grzyb może przerastać do okrywy owocowo-nasiennej ziarniaków. Ziarno pochodzące z chorych roślin, a zwłaszcza porażonych kłosów jest małe, pomarszczone i niedorozwinięte. Przy rozległej infekcji ziarniaki nie rozwijają się wcale. Symptomy choroby na kłosach mogą być mylone z tymi, które charakteryzują fuzariozę i brunatną plamistość liści.

Źródłem infekcji są resztki pożniwne, na których grzyb zimuje w postaci piknidiów (owocniki stadium konidialnego), grzybni i w mniejszym stopniu pseudotecjów (owocniki stadium workowego). Patogen zimuje również w postaci grzybni w nasionach zbóż i traw oraz na obumarłych chwastach. Wiosną w okresie wegetacji, grzyb rozprzestrzenia się przez zarodniki konidialne, które tworzą się w piknidiach i zakażają pszenicę ozimą i jarą. Konidia Phaeosphaeria nodorum są kuliste i nieco wydłużone. Zarodniki przenoszone są z kroplami deszczu oraz przez wzajemne ocieranie się roślin. Dlatego też zbyt gęsty siew, warunki długotrwale padającego deszczu wczesnym latem oraz temperatura powietrza około 20oC sprzyjają rozprzestrzenianiu się choroby w łanie. Stadium konidialneStagonospora nodorum należy do grzybów mitosporowych. Konidia Stagonospora nodorum są bezbarwne, pałeczkowate i z 1 do 3 przegrodami poprzecznymi. Czynnikiem warunkującym wystąpienie infekcji jest duża wilgotność powietrza. Porażeniu roślin sprzyjają temp. od 22 do 24 oC. Okres inkubacji w temp. 15 oC wynosi od  7 do 14 dni, ale do wywołania infekcji wystarczą tylko 3 godziny okresu wysokiej wilgotności, co sprawia, że choroba ta występuje powszechnie na pszenicy.  Oprócz Stagonospora nodorum w naszych warunkach septoriozę mogą także (choć rzadziej) wywołać następujące gatunki:

Stagonospora avenae f. sp. triticea
- Stagonospora secalis.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko porażenia są także - zainfekowane ziarno i uprawa odmian o krótkiej słomie.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- dokładnym przyorywaniu resztek pożniwnych oraz niszczeniu samosiewów
- stosowaniu właściwego płodozmianu – ograniczenie nadmiernego udziału zbóż
- przestrzeganiu zasad prawidłowej agrotechniki – stosowanie optymalnej ilości wysiewu w zależności od typu odmiany, warunków siedliskowych i terminu siewu
- starannym przygotowaniu gleby do siewu
- terminowym stosowaniu podorywek i jesiennych orek
- unikaniu zbyt gęstego siewu
- uprawianiu odmian odpornych o podwyższonej odporności na patogena, wcześnie dojrzewających i o niezbyt krótkiej słomie
- doborze odpowiednich, odpornych odmian – mniej podatnych na porażenie
- stosowaniu kwalifikowanego, zdrowego materiału siewnego
- prawidłowym zaprawianiu materiału siewnego fungicydami o działaniu wgłębnym i systemicznym – eliminacja źródeł infekcji
- obserwacji objawów choroby na liściach już od BBCH 37
- stosowaniu oprysków fungicydami - wykonywaniu zabiegu opryskiwania roślin od końca fazy strzelania w źdźbło do fazy kłoszenia, gdy porażeniem objętych jest od 10 do 15 %  górnych liści z objawami choroby. Po zabiegu pryskiwania na kłos w BBCH od 51 do 55 nie jest konieczna dalsza obserwacja.

Środki ochrony roślin