Zgorzel podstawy źdźbła zbóż

Choroba występuje na różnych gatunkach zbóż. Najczęściej atakowana jest pszenica, rzadziej jęczmień, żyto i pszenżyto. Nie poraża owsa. Sprawcą zgorzeli podstawy źdźbła zbóż jest grzyb Gaeumannomyces graminis var. tritici. Choroba może powodować straty w plonie ziarna nawet do 30%. Największe szkody powoduje w przypadku niestosowania zmianowania i niedoboru wody w glebie.

Objawy:
Pierwsze objawy można zauważyć na korzeniach, które ulegają przebarwieniu. Fragmenty korzeni stają się początkowo brunatne, a potem czarne. Podobnie dzieje się z podstawą pędu, choć brunatnieje i czernieje trochę później. Występują brunatne smugi i plamy o nieregularnych kształtach. Porażenie podstawy pędu może występować już na młodych siewkach, których wzrost jest wolniejszy od wzrostu roślin zdrowych. Pierwsze objawy w warunkach małego zagrożenia na pędach pojawiają się dopiero w fazie strzelania w źdźbło lub kłoszenia. W wyniku choroby rośliny słabiej rośną, przedwcześnie zasychają i zamierają. Porażenie korzeni i podstawy pędu jest powodem ich żółknięcia i bielenia. Wewnątrz źdźbła pojawia się biała, watowata grzybnia. Zostaje utrudniony pobór i przewodzenie wody oraz składników mineralnych. Zbyt szybkie bielejące rośliny wyraźnie widać w łanie pszenicy. Choroba występuje na polu placowo. W wyniku silnego porażenia młodych siewek – rośliny stają się skarłowaciałe i nie krzewią się. Rośliny wydają puste białe kłosy, na których wkrótce pojawiają się czarne owocniki grzyba. Kłosy porażonych roślin mają słabo wykształcone i pomarszczone ziarno. Chore rośliny nie wydają plonu ziarna lub ziarno słabo wykształcone.

Źródłem infekcji jest głównie grzybnia, która rozwija się na resztkach porażonych roślin w glebie. Strzępki grzybni wrastają do włośników i korzeni, a następnie do podstawy pędu. Grzyb wytwarza dwa typy grzybni:
- na powierzchni podstawy źdźbeł i korzeni – strzępki ciemne i grube
- w tkankach rośliny – strzępki cienkie i jasno zabarwione.

Porażeniu roślin przez Gaeumannomyces graminis var. tritici sprzyjają temperatury od 10 do 23 °C i odczyn gleby obojętny. Inną odmianą Gaeumannomyces graminis jestGaeumannomyces graminis var. avenae. Patogen ten poraża także owies. W miarę mineralizacji resztek pożniwnych ginie stopniowo grzybnia patogenów, jeśli wcześniej nie było roślin będących żywicielami. Rozwojowi zgorzeli podstawy źdźbła zbóż sprzyja długa i śnieżna zima oraz duża wilgotność utrzymująca się w łanach zbóż.

Zapobieganie:
Ochrona polega na:
- stosowaniu właściwego płodozmianu – ograniczanie nadmiernego udziału zbóż i rotacja w uprawie zbóż
- prawidłowej i terminowej agrotechnice czyli stosowaniu głębokiej orki umożliwiającej rozkład resztek pożniwnych przed siewem zbóż
- stosowaniu fizjologicznie kwaśnych nawozów
- stosowaniu doczyszczonego, zdrowego i prawidłowo zaprawionego materiału siewnego
- uprawianiu odmian zbóż mniej podatnych na porażenie lub odmian tolerancyjnych – mających dużą zdolność regeneracji uszkodzonych korzeni
- stosowaniu wczesnej podorywki i nawożenia organicznego – stymuluje to rozwój drobnoustrojów antagonistycznych w stosunku do Gaeumannomyces graminis i innych patogenów, co wpływa na szybką minimalizację resztek pożniwnych i szybsze zamieranie grzybni patogenu.