Glistnik jaskółcze ziele

Gatunek rośliny należący do rodziny makowatych. W Polsce pospolity. Bylina. Rośnie w miejscach ruderalnych (przydrożach, przypłociach, rumowiskach i wysypiskach odpadów), obrzeżach lasów, w zaroślach, na siedliskach wilgotnych grądów, w parkach, sadach i ogrodach. Preferuje gleby żyzne, próchniczne, bogate w azot i miejsca lekko zacienione.

Najczęściej zachwaszcza uprawy warzyw. 

Osiąga wysokość od 30 do 100 cm. Łodyga jest cienka, silnie gałęzista, na przekroju okrągła, za młodu rzadko, odstająco owłosiona, zwłaszcza w węzłach, z czasem łysieje. Liście dolne są ogonkowe, pierzastosieczne, o odcinkach jajowatych do kolistych, nierówno, głęboko wcinanych lub karbowanych. Górne liście są krótsze, 3-klapowe, krótkoogonkowe. U nasady ogonek liści rozszerza się i słabo obejmuje łodygę. Liście z wierzchu są jasnozielone, a spodem niebieskozielone i słabo owłosione. Przystosowaniem do wzrostu na glebach żyznych i pulchnych jest pełnienie przez liście odziomkowe funkcji podporowych – odgięte na boki utrzymują w odpowiedniej pozycji chwiejnie osadzoną w miękkiej glebie roślinę. Kwiaty skupione są w skąpokwiatowe baldaszki, wsparte drobnymi podsadkami lub są pojedyncze i umieszczone w kątach liści. Szypułki kwiatowe są za młodu owłosione, później nagie. Kwiaty mają średnicę do ok. 2,5 cm. Korona jest promienista, składa się z 4 odwrotnie jajowatych płatków. Kielich tworzą 2 szybko odpadające, nagie lub rzadko owłosione i żółtozielone działki. Owoc to równowąska, zielona torebka, pękająca dwiema klapami od nasady ku szczytowi. Wyglądem swym przypomina łuszczynę i zawiera bardzo liczne nasiona, które są czarne lub ciemnobrązowe, drobne, jajowate, błyszczące, lekko nerkowate, zaopatrzone w elajosom. Nasiona rozsiewane są przez mrówki. Tracą żywotność dopiero po 5 latach. Korzenie są  czerwonobrunatne z grubym, stożkowatym korzeniem głównym i bardzo licznymi korzeniami bocznymi. Glistnik jaskółcze ziele kwitnie od V do X.

Cechy charakterystyczne:
- po przełamaniu organów nadziemnych (łodygi, liści) wydziela się obficie żółto-pomarańczowy sok mleczny zawarty w wakuolach żywych komórek rurek mlecznych
- nieprzyjemnie pachnie i ma szczypiący, gorzki smak

Ciekawostki:
- inne nazwy:  celidonia, cyndalia, cyngalia, cencylia, cendalia,  złotnik, żółtnik, żółcieniec, żółcień, żółtak, glistewnik, glistnik pospolity, glistnik większy, gliśnik, glizdownik, jaskółecznik, jaskółcze ziele, jaskółcze ziele, jaskółcze gniazdo, jaskólnik, sapun, sapon, hładysznyk, jodyna, kurza ślepota, niebospad, psi mlecz, rostopaść, samozeleń, sobacza, sobacza lilija, brodawka, brodawnik, dar niebieski, złotokwiat, gorzekwiat, ziele od brodawek

- zawiera: ok. 20 alkoloidów, aminy biogenne, kwasy organiczne (kwas chelidonowy, jabłkowy, cytrynowy), saponiny, sole mineralne, flawonoidy, śladowe ilości olejku eterycznego, karoteny, witaminę A, C

- ma właściwości lecznicze – w medycynie ludowej - działa rozkurczowo na mięśnie gładkie (układu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowodów, dróg rodnych). Poza tym preparaty z ziela działają żółciopędnie, moczopędnie, przeciwbakteryjnie, uspokajająco, przeciwbólowo, bakteriobójczo. Charakterystyczny, żółto-pomarańczowy sok mleczny używany jest w lecznictwie ludowym do usuwania kurzajek, poprzez hamowanie podziału komórek. Niektóre alkaloidy mają działanie przeciwgrzybiczne. Używano go także do zwalczania robaków przewodu pokarmowego i wykorzystywano do wytwarzania preparatów homeopatycznych stosowanych w celu regulacji pracy wątroby i dróg żółciowych w stanach zapalnych i innych chorobach dróg żółciowych oraz wątroby. W lecznictwie ludowym zwierząt za pomocą naparów z glistnika leczono spuchnięte wymiona krów oraz usuwano pasożyty wewnętrzne u świń.

- nasiona zawierają 40–60% olejów roślinnych

- w dni pochmurne kwiaty zamykają się

- silny zapach może w przypadku osób wrażliwych być przyczyną kichania, kaszlu, a nawet wymiotów. Sok mleczny zawarty w roślinie odstrasza roślinożerców.

- roślina trująca - zdarzają się zatrucia spowodowane spożyciem dużej ilości glistnika lub jego przetworów. Przytrafiają się one narkomanom próbującym stosowania glistnika w zastępstwie maku lekarskiego oraz osobom, które nadużyją leków z alkaloidami glistnika. Toksyczne działanie mają alkaloidy izochinolinowe. Objawem zatrucia jest ból i pieczenie w jamie ustnej, ślinotok, ból brzucha i biegunka, czasem krwawa. W ostrych przypadkach zdarzają się zawroty, zaburzenia świadomości (do głębokiej śpiączki włącznie), spadek ciśnienia tętniczego. Najpoważniejsze objawy dotyczą zaburzeń funkcji układu krążenia, do zapaści włącznie. Zarejestrowano przypadki zatruć śmiertelnych (w przypadku dzieci). W przypadku spożycia glistnika należy jak najszybciej podać osłaniająco białko jaja kurzego lub chude mleko, a następnie wykonać płukanie żołądka. Sok glistnika może powodować także podrażnienie skóry (pieczenie, obrzęk, owrzodzenie) oraz spojówek (pieczenie, łzawienie). Zatrucia zwierząt w zasadzie się nie zdarzają, ponieważ te unikają glistnika z powodu nieprzyjemnego zapachu i smaku. Sporadycznie u bydła obserwowano po spożyciu dużych dawek ślinotok, senność, chwiejny chód i silne pragnienie. Dawki do 0,5 kg zielonej masy glistnika nie powodowały jednak objawów zatrucia.

- dym ze spalonego wysuszonego ziela działa owadobójczo; zabija pierwotniaki

- ziarno pszenicy moczone w soku glistnika służyło jako pułapka na ryby i ptaki

- sok wykorzystywany jest jako barwnik

- odmiany ozdobne o kwiatach pełnych lub silnie wcinanych liściach i płatkach bywają uprawniane. Ze względu na jasnozieloną barwę i jaskrawe kwiaty zalecane są do sadzenia na tle ciemnych, rzadko rosnących krzewów i iglaków.