Szczawik zajęczy

Gatunek rośliny z rodziny szczawikowatych (Oxalidaceae). Występuje niemal w całej Europie, na południe sięga po Hiszpanię, Włochy, Półwysep Bałkański i południową część Rosji. Występuje również na Kaukazie, Syberii, w Japonii oraz w Ameryce Północnej i Południowej. Jest pospolity na terenie całej Polski i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Pokrój -drobna bylina, osiągająca 8-15 cm wysokości.

Łodyga - cienka, pełzająca, posiada łuskowate i cienkie rozłogi.

Liście -trójlistkowe, cienkie, długoogonkowe, przypominają swym wyglądem liście koniczyny. Wszystkie odziomkowe, odwrotnie sercowate z krótkimi ogonkami.

Kwiaty - kwiaty promieniste o symetrii 5-krotnej. Pojedyncze, dłuższe od liści, pięciopłatkowe, delikatne, płatki białe, zwykle czerwono żyłkowane z żółtą plamką u nasady. Trafiają się okazy o różowych kwiatach. Działki kielicha krótkie, zrośnięte nieco u nasady, pojedynczy słupek z główkowatym znamieniem i 10 pręcików.

Owoce - wydłużona, naga, 5-kanciasta torebka. Nasiona jajowate o zaostrzonych końcach.

Bylina, geofit i hemikryptofit. Występuje w cienistych lasach liściastych i szpilkowych oraz w zaroślach. Jest rośliną kwasolubną, cieniolubną i przystosowaną do środowiska wilgotnego. Kwitnie od kwietnia do maja, czasem jesienią. Roślina miododajna, nektar znajduje się we wgłębieniu u podstawy płatków. Zwabione do niego muchy i chrząszcze przy okazji dokonują krzyżowego zapylenia. W lecie roślina wytwarza także inne, niepozorne kwiaty klejstogamiczne, które są samopylne.

Nasiona wyrzucane są z pękającej torebki na odległość do 2,3 m. Łupina tej torebki jest dwuwarstwowa – od wewnątrz twarda, od zewnątrz mięsista. Komórki warstwy zewnętrznej pęcznieją tak, że ciśnienie w ich wnętrzu osiąga 17-18 atmosfer. W efekcie działania takich sił łupina torebki gwałtownie się rozrywa, a wywijając się wyrzuca nasiona.

Listki szczawika w nocy i przy niepogodzie stulają się. Zjawisko to zwane jest "snem roślin" i przyczynia się do regulacji wyparowywania wody przez roślinę.

Roślina lecznicza - surowiec zielarski: liście i kwiatostan

Działanie: właściwości moczopędne, a także jako źródło witaminy C.

Stosowanie: przykładać stłuczone liście na rany. W stanach zapalnych dziąseł, żuć świeże liście. Napój ze świeżych liści obniża gorączkę i działa moczopędnie oraz uzupełnia niedobór witaminy C.

Używany był dawniej w lecznictwie jako odtrutka przy zatruciach arsenem i rtęcią, przy zaburzeniach menstruacji u kobiet oraz do leczenia krzywicy i miażdżycy.

Zbiór i suszenie: liście zbiera się na wiosnę i wczesnym latem. Suszy się w warunkach naturalnych.

Przeciwwskazania
Nie należy szczawika spożywać przy chorobach nerek, dróg moczowych i gruźlicy. Duże dawki mogą mieć działanie toksyczne.

Inne zastosowania
Dawniej używany był również do farbowania tkanin, jako środek czyszczący, a także wytwarzano z niego kwas mrówkowy.

Z liści przyrządzano dawniej sałatki, zupy i napoje orzeźwiające.