Uzdyganek ziemny

Zaliczany do rodziny Zygophyllaceae. Znany w starożytnej Grecji, Indiach i Chinach jako afrodyzjak. Występuje w Południowej i Południowo-Wschodniej Europie, w Południowej Azji, a nawet w Północnej Australii, gdzie dziko rośnie. Jest też uprawiany. Niewątpliwie użycie buzdyganka do produkcji suplementów dla sportowców zapoczątkowali Bułgarzy, prowadzący szereg badań nad tą rośliną. Początki ich sięgają lat 70 XX wieku.

Wchodzi w skład licznych suplementów. Stosowany jest zarówno w formie sproszkowanego owocu (lub ziela) jak i ekstraktu standaryzowanego na zawartość saponin (20, 40%).

W Turcji i Bułgarii buzdyganek jest uważany za zioło podnoszące zdolności seksualne mężczyzny (libido). W medycynie stosowane w leczeniu zaburzeń oddawania moczu, stanów zapalnych gruczołu krokowego, nadciśnienia, podniesionego poziomu cholesterolu we krwi, chorób wątroby, nerek i układu krążenia. W medycynie ludowej znany środek leczący zaburzenia erekcji, a nawet płodności.

Buzdyganek pobudza spermatogenezę u mężczyzn i owogenezę u kobiet. Zwiększa retencję azotu. Pobudza syntezę białek. Zapobiega stłuszczeniu organów wewnętrznych. Łagodzi objawy andropauzy. W odpowiedniej dawce podnosi poziom naturalnego, endogennego testosteronu, ale równocześnie blokuje receptory androgenowe w gruczole krokowym, przez co może zmniejszać stan zapalny i obrzęk prostaty, ułatwiać oddawanie moczu i zmniejszać ból podczas mikcji. Buzdyganek, podobnie jak czarnuszka, kozieradka, yucca czy smilax zwiększa poziom wolnego testosteronu we krwi. To, w jakim kierunku preparat buzdyganka zadziała zależy od dawki, zawartości saponin sterydowych i stosunku fitosteroli do saponin oraz flawonoidów. Stąd efekty po podawaniu buzdyganka są różne i stopień zadowolenia pacjentów zróżnicowany. Jakość i precyzja opracowania preparatu dla sportowców decyduje o efekcie jaki przyniesie w żywym organizmie.

Wyciągi z buzdyganka zwiększają poziom wolnego testosteronu, pobudzają uwalnianie gonadotropiny, lutropiny LH i folikulostymuliny FSH. Efektami tego są: pobudzenie wzrostu mięśni, podniesienie liczby erytrocytów we krwi oraz zwiększenie siły fizycznej. Wspomaganie wzwodu prącia jest związane z uwalnianiem tlenku azotu do zakończeń nerwowych w pobliżu ciał jamistych prącia. Istnieją doniesienia o zwiększaniu liczby, ruchliwości i żywotności plemników w nasieniu i wyraźnym poprawieniu ejakulacji (wytrysku nasienia i porcji /ilości/ nasienia) po podawaniu preparatów buzdyganka.

Skład chemiczny całego ziela buzdyganka:

flawonoidy (astragalina, kempferol, rutyna, kwercetyna), fitosterole (kampesterol, daukosterol, stigmasterol, beta-sitosterol), saponiny sterydowe = saponozydy sterydowe (trybulosin /trybulozyna), tribuloside (trybulozyd), terrestroside (terestrozyd), F-gitonin (F-gitonina), dioscin /dioscyna/, terrestrosins A-E, F-K = terestrozyny A-E, F-K). Do saponin sterydowych stwierdzonych w buzdyganku należą również:

dezoksydiosgenina, diosgenina, diosgina, gitogenina, harman, harmin, hecogenin, , protodioscyna (0,17-6,5%), ruskogenina. Ponadto istotnymi składnikami są fenolokwasy (kwas chlorogenowy), aminokwasy (kwas glutaminowy i asparaginowy), lignamidy (lignamides), alkaloidy, witamina C 0,042%, cukry 14,6-68,6%, tłuszcze 0,5%, włókno 6,40-27,8%, żelazo 0,0092%, szczawiany 0,4%, fosfor 0,08-0,25%, potas 2,84%, białka 5,4%, wapń 3,35%.

Wyciągi z buzdyganka obniżają stężenie trójglicerydów i cholesterolu we krwi. Działają przeciwcukrzycowo, co zostało potwierdzone doświadczalnie na zwierzętach. Obniżają patologicznie podwyższone ciśnienie krwi. Saponiny posiadają właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybiczne. Szczególnie cenne jest hamowanie wzrostu drożdżaków patogennych z rodzaju Cryptococcus i Candida. In vitro saponiny hamują rozwój komórek nowotworowych nerki i wątroby.