Kadın tuzluğu

Başta Asya olmak üzere dünyanın daha çok kuzey ılıman bölgelerinde yetişen ve 450'yi aşkın türü olan çalımsı bitkilere kadıntuzluğu denir. Berberis cinsini oluşturan bu türlerin bazıları herdemyeşil, bazıları ise kışın yaprağını döken dikenli çalılardır. Son derece batıcı ve sert olan bu dikenler genellikle dalların üzerinde demetler oluşturan oval yaprakların sap tabanından çıkar. Kadıntuzluklarının çiçekleri gibi odunu da sarı renklidir. Bir ya da daha çok sayıda çekirdek içeren etli meyveler bazı türlerde tek tek bulunur, bazılarında üzüm gibi salkımlar oluşturur. İşte bu yüzden kadıntuzluklarına "dikenüzümü" adı da verilir. Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'nın birçok yerinde, ülkemizde de Kuzey Anadolu Bölgesi'nde kendiliğinden yetişen adi kadın­tuzluğu (Berberis vulgaris) en çok 2 metreye kadar boylanabilen ve kışın yapraklarını dö­ken bir çalıdır. Üçlü gruplar halinde bulunan dikenleri ve parlak kırmızı renkli meyveleri vardır. Halk arasında iştah açıcı, kuvvet verici ve ateş düşürücü olarak kullanılan kökleri genellikle "amberparis kökü" adıyla satışa sunulur. Öbür bazı kadıntuzluğu türleri gibi bu tür de başta buğday olmak üzere tahıllarda kara pas hastalığına yol açan pas mantarına barınak oluşturur. Bu nedenle ABD'nin bir­çok bölgesinde yetiştirilmesi yasaklanmıştır. Türkiye'ye ve İran'a özgü olan başka bir kadıntuzluğu türü de "karamukdikeni" (Ber­beris crataegina) adıyla bilinir. Bu bitki adi kadıntuzluğuyla hemen hemen aynı boydadır. Ama sonbaharda kararan meyveleri ve üçlü değil tek tek bulunan dikenlerinin yardımıyla kolayca ayırt edilir. C vitaminince zengin meyveleri özellikle Sivas yöresinde hoşaf ve şurup yapılarak değerlendirilir. Kadıntuzluklarının çoğu türü albenili çiçek­leri ve meyvelerinden ötürü süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çoğu türün meyveleri kuşlar için değerli bir besin kaynağıdır. Bazen meyveler­den reçel ve marmelat da yapılır. Bazı türlerin köklerinden sarı boya çıkarılır, sarı renkli odunları da çeşitli ahşap eşyaların yapımında kullanılır