Νηματώδης

Είδος
Μυζητικά

Περιγραφή
Αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της εσπεριδοκαλλιέργειας και η παρουσία του έχει διαπιστωθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας (Κορινθία, Αχαϊα, Αργολίδα, Μεσσηνία, Άρτα, Αιτωλοακαρνανία κ.α.). Προσβάλλει επίσης την ελιά και το αμπέλι.
Ο κοινός νηματώδης των εσπεριδοειδών Tylenchulus semipenetrans είναι ένας ημιενδοπαρασιτικός νηματώδης. Πρόκειται για μικροσκοπικό ζωϊκό οργανισμό που ζει στο έδαφος και δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. Έχει σώμα επιμήκες κυλινδρικό, με κωνικά λεπτυσμένα τα δύο άκρα του. Μπροστά, στη στοματική κοιλότητα υπάρχει ένας μικρός σωλήνας, το στιλέτο, με το οποίο τρυπά και απομυζά τους χυμούς των φυτών. Τα θηλυκά άτομα στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους εγκαθίστανται επάνω στις ρίζες κατά ομάδες και τρέφονται από αυτές (εκτοπαράσιτα). Οι νύμφες 4ου σταδίου όμως εισέρχονται στις ρίζες και μάλιστα μόνο με το κεφάλι γι' αυτό και χαρακτηρίζονται ως ημιενδοπαράσιτα. Αντιθέτως, τα αρσενικά ζουν ελεύθερα μέσα στο έδαφος, χωρίς καμμία παρασιτική δράση. Η προσβολή εντείνεται όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι 15-31 βαθμοί Κελσίου. Ο βαθμός προσβολής εξαρτάται από το βαθμό ευπάθειας του υποκειμένου και την περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο.
Στη χώρα μας παρατηρείται εκτεταμένη προσβολή των εσπεριδεώνων από τους νηματώδεις, γι' αυτό και η αντιμετώπισή τους κατά την εγκατάσταση νέων φυτειών προληπτικά ή θεραπευτικά σε ήδη εγκατεστημένες φυτείες αποτελεί προϋπόθεση για επιτυχημένη καλλιέργεια. Κατ΄ άρχήν, συστήνεται σωστή εκτέλεση των απαραίτητων καλλιεργητικών φροντίδων (κλάδευμα, λίπανση, άρδευση), έτσι ώστε τα δένδρα να αναπτύσσουν πλούσιο ριζικό σύστημα και να αναπληρούν την ζημιά που προκαλείται από τους νηματώδεις. Επίσης, δεν θα πρέπει να μεταφέρεται χώμα ή ρίζες μολυσμένες από το ένα κτήμα στο άλλο. Για την καταπολέμηση των νηματωδών συστήνεται να εφαρμόζεται κατάλληλο νηματοδωκτόνο σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσεως. Αν η φυτεία είναι μεγάλης ηλικίας ή σε περίπτωση πυκνής φύτευσης, συνιστάται η εφαρμογή του νηματοδωκτόνου να γίνεται σε ολόκληρη την έκταση. Σε υπάρχουσα σοβαρή προσβολή καθώς και όταν εφαρμόζεται για πρώτη φορά νηματωδοκτονία συνιστάται για καλύτερα αποτελέσματα να γίνονται αρχικά δύο εφαρμογές το χρόνο, την άνοιξη και το φθινόπωρο, ενώ αργότερα μόνο μία, την άνοιξη. Οι επόμενες εφαρμογές συνιστάται να γίνονται κάθε 3-4 χρόνια, αφού προηγηθεί εξέταση χώματος και ριζών ως προς τον πληθυσμό των νηματωδών στη συγκεκριμένη φυτεία. Επίσης, μπορεί να εφαρμοστεί η μέθοδος της ηλιοαπολύμανσης του εδάφους με πολύ καλά αποτελέσματα, αλλά και να χρησιμοποιούνται ανθεκτικά υποκείμενα, όπως τα υποκείμενα που προέρχονται από το Poncirus trifoliata, τα οποία εμφανίζουν σημαντική ανθεκτικότητα στον νηματώδη.

Βλάβη
Οι προσβεβλημένες ρίζες διακρίνονται από τους μικρούς σωρούς χώματος που έχουν πάνω τους (λόγω μιας ζελατινώδους ουσίας που εκκρίνουν τα θηλυκά), τα άκρα τους είναι κατεστραμμένα, ο φλοιός έχει σκούρο χρώμα και απομακρύνεται εύκολα. Ολόκληρο το ριζικό σύστημα αδυνατίζει, με αποτέλεσμα τα δένδρα να παρουσιάζουν καχεκτική εμφάνιση, ξηράνσεις φύλλων και βλαστών. Οι κορυφές μαυρίζουν και μετά ξεραίνονται, δίνοντας την εντύπωση ότι πρόκειται για προσβολή από κορυφοξήρα. Η παραγωγή μειώνεται ποσοτικά και υποβαθμίζεται ποιοτικά. Επιπλέον μειώνεται η παραγωγική ζωή των δένδρων. Οι προσβεβλημένες ρίζες αποτελούν επίσης πύλες εισόδου για δευτερογενή παθογόνα, που επιδεινώνουν την κατάσταση των δένδρων και επιταχύνουν την ολοκληρωτική ξήρανσή τους.

Σημείο Προσβολής
Ρίζα