Skrzyp polny

Gatunek rośliny należący do rodziny skrzypowatych. W Polsce pospolity. Roślina wieloletnia, bylina. Rośnie na polach uprawnych, ugorach, nieużytkach, pastwiskach, przydrożach i w ogrodach, rzadziej na łąkach. Preferuje gleby piaszczyste, lekkie, gliniaste, ciężkie, wilgotne i zakwaszone, występuje w różnych zbiorowiskach zielnych. Jest rośliną wskazującą na istnienie silnej wilgotności głębszych warstw gleby. Chwast segetalny.

Najczęściej zachwaszcza uprawy roślin okopowych, szczególnie ziemniaków i buraków.

Roślina ma pędy zarodnikowe i płonne. Pędy zarodnikowe osiągaja wysokość od 15 do 20 cm. Są soczyste, wzniesione, nierozgałęzione, mięsiste, bezzieleniowe, jasnobrunatne lub czerwonawe. Na przekroju poprzecznym są okrągłe i mają lejkowato rozdęte pochwy (z 6–12 zasychającymi łuskami o kolorze od zielonawego do brunatnego). Na szczycie znajduje się jeden brunatny, tępo zakończony kłos zarodnionośny, gdzie wytwarzają się od marca do maja zarodniki. Po ich dojrzeniu kłos ten obumiera. Pędy płonne (asymilacyjne) osiągają wysokość do 40 cm. Są zielone, okółkowo rozgałęzione, szorstkie, żeberkowane, o pochwach liściowych cylindrycznych, walcowatych, z 6–18 czarniawymi ząbkami na szczycie z białym obrzeżeniem. Oba rodzaje pędów wyrastają z jednego egzemplarza rośliny. Liście są bardzo drobne, łuskowate, zaostrzone, bezzieleniowe, występują na pędach w okółku, otaczając węzły i wzmacniając je. Długie, cienkie i członowane rozgałęzienia boczne wyrastające z okółka to nie liście, lecz pędy. Łodygi są szorstkie, a gdy są zgniatane skrzypią. Roślina ma podziemne kłącza podzielone na międzywęźla i zakorzeniające się w węzłach. Kłącza są długie, czołgające się i brunatnego koloru, występują na nich bulwy pędowe, zawierające substancje zapasowe. Korzenie ułożone są piętrowo, nawet poniżej 2 m głębokości i podzielone nawet na małe kawałki zakorzeniają się i wydają nowe pędy. Skrzyp polny rozmnaża się przez zarodniki, wegetatywnie za pomocą bulwek kłączowych oraz fragmentów kłącza podziemnego.

Cechy charakterystyczne:
- inne gatunki skrzypów są wyżze od polnego i rzadko występują na terenach uprawnych

Ciekawostki:
- inne nazwy: bajkaroko, chwaszczka, jedlinka polna, jodełka, koci ogon, koński ogon, świńskie orzechy, strzępka, krzemionka, przęcka, sprzęczka, przęstka, skrzyp kartoflowy
- ziele zawiera duże ilości krzemionki, alkaloidy, saponiny, flawonoidy, antywitaminę B1, fenolokwasy, fitosterol, kwasy organiczne
- ma właściwości lecznicze – w medycynie ludowej działanie przede wszystkim remineralizujące, dostarcza organizmowi niezbędnych jonów oraz mikroelementów, ma właściwości moczopędne i przeciwzapalne. Krzemionka w nim zawarta zapobiega tworzeniu się kamieni w układzie moczowym i miażdżycy. Odgrywa rolę w przemianie materii, wpływa na stan błon śluzowych. Wewnętrznie stosowany przy schorzeniach dróg moczowych, zewnętrznie przy stanach zapalnych. Ziele skrzypu zalecane jest również dzieciom cierpiącym na nieżyty oskrzeli i astmę oskrzelową. Wykorzystany także przy chorobach skóry (łuszczyca, wypadanie włosów, choroby paznokci); przyspiesza gojenie się ran, zwiększa krzepliwość krwi, stosowany podczas niedoboru krzemu, ułatwia przyswajanie wapnia.
- roślina trująca - w większych ilościach skrzyp polny jest trujący dla zwierząt. Szczególnie wrażliwe na skrzyp polny są konie i świnie. Udokumentowano śmiertelne zatrucia koni, zwłaszcza źrebiąt. Objawami zatrucia u koni jest niespokojne zachowanie – konie gryzą i kopią. Spożycie znacznych ilości powoduje odurzenie zwierząt i bezwład mięśni. Występuje porażenie ośrodkowego układu nerwowego i zmiany patologiczne w narządach wewnętrznych. Duży udział skrzypu w sianie obniża mleczność krów.
- roślina kosmetyczna - napar może być stosowany do mycia skóry o cerze zmęczonej, starzejącej się lub z innych powodów trudnej do pielęgnowania. Skrzyp polny używany jest także jako dodatek do kąpieli pojędrniających skórę, a także do produkcji preparatów kosmetycznych. Napar po zmieszaniu z alkoholem i octem daje lotion (preparaty stosowane są do oczyszczania skóry skłonnej do trądziku i czyraków). Wywar ze skrzypu stosowany jest w kosmetykach służących do płukania włosów oraz środków pieniących do kąpieli.
- szorstkie z powodu krzemionki pędy używane były do czyszczenia i polerowania
- skrzyp jest odporny na zwalczanie chemiczne i mechaniczne. Osłabiany jest przy starannej uprawie i ciągłym niszczeniu części nadziemnych (i w miarę możliwości podziemnych). Skuteczne jest zagłuszenie skrzypu przez uprawę roślin silnie zacieniających (np. łubin i pastewnych roślin strączkowych). Ogranicza jego występowanie silne nawożenie wapnem i solami potasowymi w połączeniu z głęboką orką, a także głębszy drenaż. Do osłabiania skrzypu stosować można także niektóre preparaty chwastobójcze.