Zeytin sinegi

Tanimi:Ergin, 4–6 mm boyunda, parlak kahve ve bal renklidir. Baş ve antenler sarı, göğüs üzerinde 3 adet açık kahverenginde bantlar vardır. Dişilerde karın geniş yapılı olup, sonunda yumurta koyma iğnesi bulunur.Yumurta 0,7–0,9 mm boyunda, mat beyaz renkli ve mekik şeklindedir.Larva, ayaksız ve şeffaf, beyaz renklidir. Baş ince, vücudu geriye doğru kalınlaşır. Konik silindirik görünümdedir. Olgun larva, 6–8,5 mm boyunda, 1,3–1,9 mm enindedir. Pupa, kahverenkli ve fıçı şeklinde olup, boyu 3,8–5 mm, eni 1,7–2 mm'dir.

Yaşayışı ve zararı: Zeytin sineği, çoğunlukla kışı toprağın 2–5 cm derinliğinde pupa halinde veya zeytinlik ve fundalıklarda ergin halinde geçirir. Kışlayan erginler, kabuklu bitlerin ve yaprakbitlerinin şekerli ve tatlı salgıları, meyve özü, bal gibi şekerli maddelerle, karaağaç, çınar ve zeytin ağaçlarının akıntıları ve çiçek nektarları ile beslenirler. Erginler, toprak sıcaklığının 10°C’yi bulmasından itibaren, ender olarak nisan başlarında, genel olarak hazirandan itibaren topraktan çıkmağa başlarlar. Yumurta koyma olgunluğuna gelmek için, bir süre etraftaki tatlı maddelerle beslenirler. Meyvelerin yumurta konulmaya elverişli hale gelmeye başladığı haziran sonlarında çiftleşen dişiler, öncelikle iri, parlak ve yağlanmaya başlamış zeytin meyvelerinin 0,5–1 mm derinliğine iğ şeklindeki yumurtasını, yumurta koyma borusu ile açmış olduğu V şeklindeki yarığa bırakır. Bir dişi, her zeytin meyvesine ancak bir yumurta bırakabilir. Yoğunluğun yüksek olduğu yer ve yıllarda, bir zeytin meyvesine, farklı dişiler tarafından 7–9 adet yumurta bırakılabilir. Meyvede yumurta bırakılan yer, bir gün sonra koyu kahverengine dönüşür, buna “vuruk” denir.Zeytin meyvesi içerisine konulan yumurtanın açılma süresi, yaz aylarında 18°C’de 2 gündür. Bu süre, sonbaharda 6–10 güne kadar uzar. Bir dişi, 200–250 yumurta koyabilir. Yumurtadan çıkan larva meyve etinde galeriler açarak beslenir. Üç larva dönemini tamamlayarak, olgun larva haline gelir. Larva gelişme süresi, 15–16 gündür. Olgun larva, pupa olmadan önce kendine bir oda hazırlar ve meyve zarını kemirip, incelterek kendine bir çıkış deliği açar. Daha sonra, 2–3 mm geri çekilerek pupa olur. Pupa süresi, iklime bağlı olarak, 4–12 günden, bir kaç aya kadar devam edebilir. Son nesil larvaları, toprakta pupa olurlar. Ege Bölgesinde 4–5, Marmara Bölgesinde ise 3–4 nesil vermektedir. Bir neslini, yaklaşık 30–40 günde tamamlar.

Zeytin sineği larva döneminde, meyve etinde zarara neden olur. Larva gelişme süresince, çekirdek etrafında galeriler açarak beslenir. Böylece meyvelerin çürüyerek dökülmesine, zeytinyağı miktarının azalmasına, kısmen de yağda asitliğin yükselmesine neden olur. Özellikle sofralık zeytinlerde, zararı daha büyük önem taşımaktadır.Özellikle nemli ve ılıman bölgelerde, haziran sonu - temmuz başından itibaren, öncelikle salamuralık Gemlik ve Manzanilla çeşitleri ile yağlık Ladoelies zeytin çeşidinden başlamak üzere, yaz boyunca önemli zararlara neden olabilmektedir.

Mücadele yapılmadığı zaman, normal yıllarda %15–30, salgın yıllarında ise %70’e kadar ulaşan zarar meydana getirebilmektedir.

Konukçuları: Zeytin sineğinin başta gelen konukçusu, kültür zeytini adı verilen Olea europaea L’dir. Yabani zeytin(Oleae oleaster L.) ve Akçakesme(Phyllyrea sp.)'de de zararlı olmaktadır 

Mücadelesi:

a) Kültürel önlemler
Pupaların yok edilmesi için, kış aylarında toprağın derince sürülmesi ve zarar periyodu boyunca 3–4 günde bir, kurtlu zeytinlerin toplanarak zeytinlikten uzaklaştırılması gerekmektedir. Ayrıca Zeytin sineğinin, sonbahardaki yoğun zararının önlenmek için, erken hasat yapılmalıdır.

b) Biyolojik mücadele
Ege ve Akdeniz bölgelerinde yapılmış çalışmalarda, Zeytin sineğinin pek çok parazitoiti ve avcısı saptanmıştır. Ancak bunlar, doğada zararlıyı tek başına kontrol altına alacak yoğunluk ve etkinlikte değildir. Bu yüzden, özellikle yağlık çeşitlerde yapılacak ilaçlamalarda, doğal dengeye daha az zararlı olan preparatlar seçilmelidir.
Zeytin sineğinin parazitoiti Opius concolor, bazı ülkelerde kitle halinde üretilerek, zeytin bahçelerine salınmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılmaktadır.Bu parazitoitin kitle halinde üretilerek, Zeytin sineğinin biyolojik mücadelesinde kullanılması için Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü’nde 2001 yılında bir çalışma başlatılmıştır.

c) Biyoteknolojik mücadele
Kitlesel tuzaklama metodu kullanılarak Zeytin sineği ile başarılı bir şekilde mücadele mümkün olmaktadır. Zeytin sineğine karşı Ülkemizde ruhsat alan tuzak bulunmaktadır. Kitlesel tuzaklama sistemlerinin, ilaçlamalarla kombine edilmesi ile ilaçlama sayısının azaltılması mümkündür.

d) Kimyasal mücadele
 Ergin çıkış zamanları iklim, toprak karakteri, çeşit vb. gibi etkenlere bağlı olarak değişmeler göstermektedir. Bölge farklılıkları dikkate alınarak, örnekleme yöntemlerinde belirtildiği şekilde ve meyvelerin yumurta koyma olgunluğuna geldiği dönemde vuruk sayımları yapılarak, yeterli vuruk ve tuzaklarda yakalanan Zeytin sineği ergin artışlarının saptanması halinde ilaçlamaya geçilmelidir. Ergin artışlarının belirlenmesi amacıyla, içinde %2 diamonyum fosfat eriyiği olan McPhail tuzaklar ile vertikal sarı yapışkan feromon tuzaklar kullanılmaktadır. Yapılan sayımlar sonucu, salamuralık çeşitlerde %1 vuruk, yağlık çeşitlerde ise %6–8 vuruk saptandığında, yer aletleri ile zehirli yem kısmi ilaçlaması veya kaplama ilaçlama yapılmalıdır.Doğal dengenin ve faydalı türlerin daha az zarar görmesi için Zehirli yem kısmi ilaçlaması tercih edilmelidir.Zehirli yem kısmi ilaçlamasında amaç, erginleri belirli bir noktaya çekerek öldürmektir. Bunun için “ilaç + cezbedici” karışımı, ağaçların Güneydoğu yönlerindeki 1m²’lik alana, 150–200 ml zehirli yem karışımı düşecek şekilde atılır. Bu yöntem dış bulaşmaların olmayacağı bahçelerde daha etkili olmaktadır. İlaçlamalar 10 günde bir tekrarlanarak, hasada 20 gün kalana kadar devam edilir. Kurak ve yağışsız dönemlerde ilaçlama aralığı, ergin ve vuruk sayımlarına dayanılarak uzatılabilir Zehirli yem kısmi ilaçlama, düşük basınçlı ve içinde karıştırıcı bulunan sırt pülverizatörleri kullanılmalı, 2–3 numaralı meme ile mahlûlün iri damlalar halinde yaprak ve meyvelerde tutunması sağlanmalıdır.
Kaplama ilaçlamada, ağaçların her tarafı içten dışa ve dıştan içe olmak üzere iyice ilaçlanır. Bu ilaçlamada, bilhassa meyvelerin ıslatılmasına dikkat edilmelidir Kaplama ilaçlamada yüksek basınçlı motorlu pülverizatörler en uygun ilaçlama aleti olup, sıfır numaralı meme kullanılır.